In het kader van de leerlijn Ondernemen van de Nederlandse School organiseren Liesbeth, Jinke, Germaine en ondergetekende op 30 maart een masterclass in samenwerking met het Literatuurhuis te Utrecht. Hoe kunnen we jongeren warm(er) laten lopen voor literatuur en poëzie?
Het Literatuurhuis brengt literatuur op het podium en organiseert in dit kader festivals als de Nacht van de Poëzie en het International Literature festival. Deze evenementen bereiken een wat ouder publiek en het Literatuurhuis hoopt via het onderwijs meer jongeren naar hun festivals te lokken. Deze masterclass is voor hen dan ook een uitgelezen kans om contact met docenten te leggen. Directeur Michaël Stoker en medewerker Sophie stellen een boeiend programma samen met maar liefst drie interessante sprekers. Na een introductie van Michaël Stoker, waarin hij op kleurrijke manier vertelt welke docent bij hem de liefde voor literatuur aanwakkerde, is het de beurt aan de eerste spreker.
Kila van der Starre (literatuurwetenschapper, poëziecriticus en dichter) vertelt ons over haar PhD-onderzoek naar poëzie buiten het boek. Waar poëzie in het verleden vooral een elitekunst was die gelezen diende te worden, lijkt hedendaagse poëzie veel meer een collectieve en interactieve ervaring te zijn waarbij multimedia een steeds grotere rol speelt. De voorkeur van het publiek gaat in toenemende mate uit naar poëzie buiten de bladspiegel waarbij het ervaren voorop staat; mensen bezoeken tegenwoordig liever een poëziefestival dan dat ze een gedichtenbundel aanschaffen.
Dit biedt een uitgelezen kans voor talendocenten om hun poëzieonderwijs eens goed tegen het licht te houden. Waarom slechts poëzie onderwijzen uit een boek als je leerlingen misschien veel meer boeit met poetry slam, digitale poëzie, songteksten of muurgedichten? Als je goed kijkt liggen er overal gedichten voor het oprapen. Of, zoals Kila zegt: ‘als we het genre niet beperken tot lezen, heeft poëzie vandaag misschien wel het grootste bereik in eeuwen.’ Zo is op straatpoëzie.nl een inventarisatie te vinden van gedichten in de openbare ruimte.
Alain Balistreri is oud-projectmedewerker van het Literatuurhuis en inmiddels alweer vijf jaar docent Nederlands op het Niftarlake College in Maarssen. Hij vertelt dat hij in zijn literatuuronderwijs zoveel mogelijk bij de actualiteit probeert te blijven. Als voorbeeld noemt hij de door hem in het leven geroepen schaduwjury van leerlingen ter gelegenheid van de uitreiking van de VSB-poëzieprijs. Zijn leerlingen schrijven recensies over de genomineerde gedichten waarna klassikaal een winnaar wordt gekozen. Ook is hij van plan zijn leerlingen mee te nemen naar de Nacht van de Poëzie en vraagt hij zich hardop af of hij hen daarop moet voorbereiden of ze juist moet laten verrassen door wat er komen gaat.
Als Alain tot slot vraagt naar onze ervaringen met poëzie in de klas komen er veel ideeën naar boven. De ene docent is dol op ‘stiftgedichten’: het creëren van gedichten uit bestaande tekst door de overbodige woorden weg te stiften. Een ander noemt het vertalen van een en hetzelfde gedicht door verschillende groepen leerlingen (en dan kijken hoe groot de verschillen zijn). Weer een ander lijkt het zo leuk om vakoverstijgend gedichten te gaan vertalen: In de Nederlandse les wordt een geschikt gedicht opgezocht, vervolgens wordt deze in achtereenvolgens de Engelse, Duitse en Franse les in de betreffende taal herschreven. Hoe ziet het gedicht eruit als het uiteindelijk terug wordt vertaald in de oorspronkelijke taal? En hoe leuk is het verder om het onderwerp en de vorm van een te schrijven gedicht te vooraf laten bepalen door een Rad van Fortuin ?
Anderhalf uur later en twee sprekers verder begint de concentratie onder de toehoorders wat af te nemen, maar de uitsmijter van de avond, Daan Doesborgh, schudt iedereen weer wakker. Deze NK-kampioen Poetry Slam neemt de zaal direct voor zich in met zijn droogkomische en inspirerende uiteenzetting over slam poëzie: een kunstvorm waarbij enkele ‘slammers’ op een podium een wedstrijd met elkaar aangaan door ritmisch en energiek een gedicht voor te dragen. Het publiek en/of de jury bepaalt wie de beste is. Daan’s recept voor een uurtje poetry slam in de klas: een gedichtenbundel, vier dichters, vijf juryleden en een hoofdrekenwonder die de punten bij elkaar optelt. Weinig voorbereidingstijd, groot plezier, aldus ervaringsdeskundige Daan die op aanvraag in te huren is.
Hoewel deze masterclass met name gericht was op docenten Nederlands, voelde ik me als docent Frans en Engels evenzeer aangesproken en geïnspireerd. Met een beetje fantasie is elk van de aangedragen lesideeën eenvoudig te vertalen naar het vreemdetalenonderwijs. Sterker nog, ik kan niet wachten om op internet Franse straatpoëzie te gaan zoeken en de eerste Poetry Slam gaat dit jaar nog plaatsvinden in een van mijn Engelse lessen.
Na afloop van de masterclass proef ik gelukkig hetzelfde enthousiasme bij veel van de aanwezige talendocenten. Ik hoor al collega’s die erover denken om met hun klas op pad te gaan op zoek naar de vele muurgedichten die Utrecht te bieden heeft. Hopelijk durven zij ook dat stapje verder te zetten door hun leerlingen mee te nemen naar een Poetry Slam of de Nacht van de Poëzie en vormt deze masterclass inderdaad de eerste aanzet tot de gehoopte samenwerking tussen scholen en het Literatuurhuis.
Gemotiveerde docent 